Wanneer zijn emoties een behandeldoel?

In mijn werk is het woord emotie misschien wel het meest gebruikte woord. Het is waar ik naar vraag bij ouders en kinderen, het is iets waar we plezier aan beleven en waar we last van kunnen hebben. Wanneer zijn emoties een behandeldoel? 

Emoties zijn de meestal (on)zichtbare, maar voelbare, emotionele aspecten van de menselijke ervaring. Het is een complexe samenwerking tussen biologische, psychische en omgevingsinvloeden. Bepaalde emoties zijn in ons brein al voorgeprogrammeerd bij de geboorte zoals basale reacties op angst zoals vechten, vluchten of bevriezen. Maar de meeste emoties ontstaan in het samenspel met de omgeving, door positieve en negatieve ervaringen. Emoties geven vaak een lichamelijke reactie, en het is juist die reactie die in de behandeling de start is voor het werken aan het anders omgaan met je emoties.

Uiteindelijk willen we dat iedereen emotioneel gelukkig is: dat een kind of jongere zich kan aanpassen aan verschillende situaties, en daar zijn of haar emoties op kan afstemmen.
Wat heb je daarvoor heb nodig?

• Emotiebewustzijn en emotiebegrip
• Empathie (je kunnen inleven in gevoelens van de ander)
• Emotieregulatie en emotiesocialisatie

Er is heel veel onderzoek gedaan naar emoties en er zijn verschillen tussen jongens en meisjes, verschillen tussen culturen en verschillen in temperament. Het onderzoeken van emoties gebeurt door middel van het invullen van vragenlijsten, het observeren van het kind of de jongere in zijn of haar omgeving en door het houden van gesprekken. Ik zoek ik in die gesprekken naar het “waarom”. Ik kijk naar de invloed van de omgeving, wanneer de emoties heftig zijn en wanneer ze afwezig zijn en naar heftige gebeurtenissen.

Dan werken we aan:

• Emotiebewustzijnsvaardigheden: dit wordt gedaan door het praten over emoties, het inschatten van de sterkte van de emoties (cijfers geven) en het uiten van emoties.
• Emotiebegripsvaardigheden: hierbij worden emoties opgeroepen en gekeken naar de oorzaak. Mensen kunnen meerdere emoties tegelijk hebben bij een situatie en dit heeft invloed op ons gedrag. Kinderen en jongeren leren bepaalde emoties te verbergen en andere emoties juist te veranderen.
• Empathievaardigheden: dit gaat over emotionele signalen bij anderen herkennen en deze te begrijpen door er van meerdere kanten naar te kijken. Het is ook het delen van je eigen emoties met anderen en: het afstand nemen van je eigen emoties om daardoor anderen beter te kunnen helpen.
• Emotieregulatie: dit is het omgaan met emoties maar ook: goed voor jezelf zorgen door goed te eten, (buiten) te bewegen en deel te zijn van groepen om zo van anderen te kunnen leren. Ook je gedachten kan je leren besturen!

Bron: Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten (uitg. Hogrefe, Amsterdam)